Polski Spaniel Myśliwski – Historia, Charakterystyka i Znaczenie Rasy

Polski Spaniel Myśliwski (ang. Polish Hunting Spaniel, fr. Épagneul du Chasse Polonais) to stosunkowo nowa polska rasa psów myśliwskich typu płochacz, która od 2017 roku znajduje się w księdze wstępnej Związku Kynologicznego w Polsce (ZKWP) i czeka na oficjalne uznanie przez Międzynarodową Federację Kynologiczną (FCI). Ceniony za wszechstronność, inteligencję i doskonałe umiejętności łowieckie, szczególnie w tropieniu i aportowaniu ptactwa, Polski Spaniel Myśliwski zdobywa uznanie zarówno wśród myśliwych, jak i aktywnych rodzin. Jego łagodny charakter, towarzyskość i odporność na trudne warunki terenowe czynią go wyjątkowym kompanem. Niniejszy artykuł przedstawia kompleksowy opis rasy, obejmujący jej historię, cechy fizyczne, temperament, wymagania, zdrowie oraz znaczenie w polskiej kynologii.

Historia i pochodzenie

Korzenie rasy

Polski Spaniel Myśliwski wywodzi się z długiej tradycji polowań z psami typu spaniel na ziemiach polskich, sięgającej co najmniej XIX wieku. Pierwsze wzmianki o spanielach w polskiej literaturze łowieckiej opisują je jako psy towarzyszące myśliwym pieszo, polujące na ptactwo wodne, aportujące zdobycz i buszujące w szuwarach. Psy te sprowadzano na tereny Polski, szczególnie Kresów Wschodnich, przy okazji importów gończych francuskich i angielskich, a także spanieli brytyjskich, takich jak springer spaniel, cocker spaniel czy field spaniel.

Kluczową postacią w początkach rasy była księżna Izabella Radziwiłłowa, polska arystokratka i miłośniczka spanieli, która w latach 30. XX wieku prowadziła hodowlę na Polesiu. Sprowadziła wybitnego reproduktora, springera spaniela Championa Anglii i zwycięzcę Field Trials 1930 roku, Rolicka of Hartinga. Psem tym kryto suki w jej hodowli oraz w okolicznych majątkach, co dało początek populacji spanieli o cechach użytkowych. Po wyjeździe Radziwiłłów w czasie II wojny światowej hodowla była kontynuowana, choć bez dbałości o czystość rasy, a selekcja koncentrowała się na użytkowości.

Rekonstrukcja rasy

Współczesna populacja Polskiego Spaniela Myśliwskiego zaczęła się kształtować w latach 80. XX wieku dzięki pracy dr. inż. Andrzeja Krzywińskiego – naukowca, przyrodnika, myśliwego i sędziego prób pracy psów myśliwskich. Krzywiński, hodujący psy z przydomkiem „z Szerokiego Boru“, rozpoczął selekcję spanieli o wybitnych cechach łowieckich. Pierwszą suką hodowlaną była Pestka, której potomstwo uznano za fundament rasy. Od lat 90. hodowcy koncentrowali się na stabilizacji cech, takich jak temperament, pasja łowiecka i eksterier, aby spełniać wymagania FCI.

W 2016 roku ZKWP podjął uchwałę o dopuszczeniu rasy do wystaw jako nieuznanej, a od 1 stycznia 2017 roku otwarto księgę wstępną (KW). Psy zaczęły uczestniczyć w próbach pracy i pokazach, takich jak Festiwal Psów Ras Myśliwskich w Spale (2015–2016) czy Wystawa Klubowa Spanieli w Bydgoszczy. Warunkiem uznania przez FCI jest ustabilizowanie cech przez co najmniej pięć pokoleń, co jest obecnie celem hodowców.

Współczesność

Polski Spaniel Myśliwski pozostaje rzadką rasą, hodowaną głównie w Polsce, z nielicznymi przedstawicielami w Rosji, Holandii i na Ukrainie. Jest ceniony za wszechstronność, pracując nie tylko jako pies myśliwski, ale także w noseworku, mantrailingu czy akcjach poszukiwawczych Straży Pożarnej. W 2022 roku ukazało się wydanie „Las Polski” poświęcone rasie, zawierające porady i historie hodowców, co świadczy o rosnącym zainteresowaniu.

Charakterystyka fizyczna

Budowa ciała

Polski Spaniel Myśliwski to pies średniej wielkości, o zwartej, harmonijnej budowie, która łączy zwinność z wytrzymałością. Jego sylwetka jest prostokątna, z prostym grzbietem, głęboką klatką piersiową i wyraźnym kłębem. Kończyny mają średni kościec, zapewniając odporność na trudy polowania w trudnym terenie, takim jak szuwary, błota czy woda. Szyja jest muskularna, średniej długości, a ogon, sięgający do stawu skokowego, jest pokryty piórem i ma charakterystyczną białą końcówkę.

• Wzrost: Psy 43–48 cm, suki 39–44 cm (±2 cm).
• Waga: 12–26 kg.
• Głowa: Proporcjonalna, szlachetna, z kufą tej samej długości co mózgoczaszka. Stop słabo zaznaczony, nos czarny lub brązowy (zależnie od umaszczenia), z szeroką truflą.
• Oczy: Średniej wielkości, trójkątne lub migdałowate, ciemnobrązowe, o łagodnym wyrazie.
• Uszy: Zwisające, przylegające do policzków, sięgające nosa, pokryte frędzlami dłuższych włosów.

Sierść i umaszczenie

Sierść jest średniej długości, z gęstym podszerstkiem, odporna na warunki atmosferyczne. Włos jest prosty, miękki, ale wytrzymały, z dłuższymi frędzlami na uszach, ogonie, brzuchu, tylnych kończynach i fałdzie kolanowym, tworząc charakterystyczne „pióro“.

Najczęściej występuje umaszczenie czekoladowe (brązowe z brązowym nosem) w różnych odcieniach, przesiane łatami. Rzadziej spotykane są psy czarne przesiane lub z przewagą białego tła z brązowymi/czarnymi łatami. Nieliczne osobniki mają płowe podpalania. Biała końcówka ogona jest cechą wyróżniającą, ułatwiającą widoczność psa w zaroślach.

Wygląd ogólny

Polski Spaniel Myśliwski prezentuje się jako pies energiczny, ale dostojny, z proporcjonalną budową i eleganckimi ruchami. Jego charakterystyczne uszy z frędzlami i błyszczące, migdałowate oczy nadają mu urok, który przyciąga zarówno myśliwych, jak i miłośników psów.

Charakter i temperament

Usposobienie

Polski Spaniel Myśliwski to pies zrównoważony, opanowany i odważny, z silnym instynktem łowieckim. Jest inteligentny, bystry i pełen pasji podczas pracy, ale w domu spokojny, jeśli zapewni mu się odpowiednią dawkę ruchu i stymulacji umysłowej. Jego towarzyskość i przywiązanie do opiekuna czynią go doskonałym kompanem, zarówno na polowaniu, jak i w codziennym życiu.

Rasa jest nieufna wobec obcych, ale nieagresywna, co sprawia, że sprawdza się jako stróż, ostrzegając szczekaniem o intruzach. Wobec dzieci jest cierpliwa i łagodna, pod warunkiem odpowiedniego traktowania i nadzoru podczas zabaw. Polski Spaniel Myśliwski lubi towarzystwo ludzi i innych zwierząt, choć jego instynkt łowiecki może skłaniać do pogoni za mniejszymi zwierzętami, jeśli nie został odpowiednio wychowany.

Zachowanie w pracy

Jako płochacz, Polski Spaniel Myśliwski specjalizuje się w wypłaszaniu ptactwa (np. bażantów, kaczek) i aportowaniu po strzale, także z wody. Podczas polowania wykazuje niezwykłą determinację: przykuca, czołga się i podpełza do zwierzyny, czekając na sygnał myśliwego, by wypłoszyć ją skokiem i szczekaniem. Jego odporność na trudne warunki, takie jak mokradła, szuwary czy błoto, czyni go niezastąpionym w wymagającym terenie.

Poza polowaniami rasa sprawdza się w noseworku, mantrailingu, tropieniu czy akcjach poszukiwawczych, np. w Straży Pożarnej. Dzięki inteligencji i łatwości szkolenia może być wykorzystywana w dogoterapii lub psich sportach, takich jak obedience.

Wyzwania

Mimo łagodnego usposobienia, Polski Spaniel Myśliwski bywa uparty i niezależny, co jest zaletą w pracy myśliwskiej, ale może stanowić wyzwanie w codziennym życiu. Brak ruchu lub zajęć umysłowych może prowadzić do nudy, objawiającej się niszczeniem przedmiotów lub nadmiernym szczekaniem. Rasa nie jest polecana osobom mało aktywnym, ponieważ potrzebuje regularnej stymulacji.

Wymagania i pielęgnacja

Aktywność fizyczna

Polski Spaniel Myśliwski to pies pracujący, który wymaga dużo ruchu i zadań angażujących jego węch. Długie spacery, aportowanie, tropienie czy zabawy węchowe są niezbędne, aby zaspokoić jego potrzeby. Nie wymaga wielokilometrowych biegów, ale codzienne aktywności na świeżym powietrzu są kluczowe. Nosework, mantrailing czy trening obedience to doskonałe sposoby na zaangażowanie psa.

W domu jest spokojny, jeśli jego potrzeby są zaspokojone, ale brak aktywności może prowadzić do frustracji. Rasa dobrze sprawdza się w domach z ogrodem, choć może żyć w mieszkaniu, pod warunkiem zapewnienia odpowiedniej dawki ruchu.

Pielęgnacja

Pielęgnacja sierści jest umiarkowanie wymagająca. Włos należy regularnie czesać (1–2 razy w tygodniu), szczególnie po spacerach w lesie, aby zapobiec kołtunom i usunąć zanieczyszczenia. W okresie linienia czesanie powinno być częstsze. Kąpiel jest potrzebna okazjonalnie, najlepiej z użyciem szamponu dla psów o średniej długości sierści.

Szczególną uwagę należy zwrócić na uszy, które, ze względu na zwisającą budowę, są podatne na infekcje, zwłaszcza po pływaniu. Regularne czyszczenie przewodu słuchowego i usuwanie włosów z wnętrza małżowiny jest niezbędne. Pazury zwykle ścierają się naturalnie, ale w razie potrzeby należy je przycinać.

Żywienie

Rasa nie ma specjalnych wymagań żywieniowych. Polski Spaniel Myśliwski może być karmiony wysokiej jakości karmą suchą lub mokrą, a także dietą domową (np. BARF), odpowiednio suplementowaną. Psy pracujące w sezonie łowieckim potrzebują karmy wysokoenergetycznej. Podczas karmienia wilgotnym pokarmem zaleca się zakładanie „snooda“ (kominu), aby chronić uszy przed zabrudzeniem. Ważne jest kontrolowanie porcji, aby uniknąć nadwagi.

Zdrowie i długość życia

Odporność i schorzenia

Polski Spaniel Myśliwski to rasa zdrowa i odporna, dobrze przystosowana do polskich warunków klimatycznych, z przeciętną długością życia 12–14 lat. Jako młoda rasa, nie ma jeszcze danych o typowych chorobach genetycznych, ale potencjalne problemy zdrowotne wynikają głównie z budowy:

• Infekcje uszu: Zwisające uszy i praca w wodzie zwiększają ryzyko stanów zapalnych. Regularna higiena jest kluczowa.
• Dysplazja stawów biodrowych: Może występować, choć rzadko. Odpowiednia dieta i unikanie nadmiernego obciążenia w młodym wieku minimalizują ryzyko.
• Problemy z oczami: Rzadko, ale możliwe są wady powiek lub postępująca atrofia siatkówki (PRA).

Hodowcy zrzeszeni w ZKWP prowadzą selekcję, aby zminimalizować ryzyko chorób genetycznych. Regularne kontrole weterynaryjne są zalecane.

Hodowla i profilaktyka

Szczenięta należy kupować wyłącznie z hodowli zarejestrowanych w ZKWP, które wydają metryki z księgi wstępnej (KW). Ważna jest wczesna socjalizacja (do 12. tygodnia życia) i stopniowe wprowadzanie do aktywności fizycznej. Szczepienia, odrobaczanie i ochrona przed pasożytami zewnętrznymi są standardem.

Zastosowanie i szkolenie

Myślistwo

Polski Spaniel Myśliwski to przede wszystkim pies myśliwski typu płochacz, wykorzystywany do polowań na ptactwo (np. kaczki, bażanty) i drobną zwierzynę. Jego główne zadania to wypłaszanie zwierzyny, tropienie i aportowanie, także z wody. Rasa wyróżnia się pasją, sumiennością i zdolnością do pracy w trudnym terenie. Polski Związek Łowiecki organizuje próby pracy, które potwierdzają umiejętności rasy.

Pies rodzinny i użytkowy

Poza myślistwem, Polski Spaniel Myśliwski sprawdza się jako pies rodzinny, dzięki łagodnemu usposobieniu i przywiązaniu do opiekunów. Jego nieufność wobec obcych czyni go dobrym stróżem, choć nie jest psem obronnym. Rasa jest wykorzystywana w dogoterapii, poszukiwaniach (np. Straż Pożarna) i psich sportach, takich jak nosework czy mantrailing.

Szkolenie

Rasa jest inteligentna i łatwa w szkoleniu, nawet dla początkujących właścicieli, pod warunkiem konsekwencji i stosowania metod opartych na pozytywnym wzmocnieniu. Polski Spaniel Myśliwski szybko uczy się komend, ale jego upór wymaga urozmaiconych zajęć. Wczesna socjalizacja jest kluczowa, aby zminimalizować instynkt łowiecki w codziennych sytuacjach. Szkolenie powinno uwzględniać zabawy węchowe, które zaspokajają naturalne potrzeby psa.

Znaczenie kulturowe

Rola w polskiej kynologii

Polski Spaniel Myśliwski, obok ogara polskiego, gończego polskiego, charta polskiego, polskiego owczarka podhalańskiego i polskiego owczarka nizinnego, jest jedną z sześciu polskich ras psów. Choć nieuznany przez FCI, reprezentuje bogatą tradycję łowiecką Polski, szczególnie Kresów Wschodnich. Jego historia, związana z takimi postaciami jak Izabella Radziwiłłowa czy Andrzej Krzywiński, podkreśla znaczenie rasy w polskiej kulturze.

Rasa jest promowana przez ZKWP i Polski Związek Łowiecki, a hodowcy, tacy jak Katarzyna Morton z hodowli „Czarci Sabat“, podkreślają jej wszechstronność i urok. Posty na platformie X chwalą „migdałowe oczy“ i „czekoladową miłość“ spanieli, co świadczy o ich popularności wśród miłośników psów.

Współczesna popularność

Polski Spaniel Myśliwski zyskuje na popularności, szczególnie wśród myśliwych i aktywnych rodzin. Cena szczeniąt z rodowodem (KW) waha się od 2000 do 4000 PLN, co czyni rasę dostępną. Wystawy, pokazy i publikacje, takie jak „Las Polski“, zwiększają zainteresowanie. Rasa pojawia się również w mediach, np. na YouTube, gdzie hodowcy, jak Dawid Błoński, prezentują jej umiejętności.

Ciekawostki

• Polski Spaniel Myśliwski jest jedyną polską rasą typu płochacz, specjalizującą się w wypłaszaniu ptactwa.
• Suczki tej rasy w Parku Kadzidłowo opiekowały się osieroconymi zwierzętami, co pokazuje ich łagodny charakter.
• Biała końcówka ogona ułatwia dostrzeżenie psa w gęstych zaroślach podczas polowania.
• Rasa była promowana na Syberii przez rodzinę Koziełł-Poklewskich w XIX wieku.
• Andrzej Krzywiński, twórca współczesnej populacji, był również uznanym biologiem, który przywracał dzikie zwierzęta do natury.

Podsumowanie i perspektywy

Polski Spaniel Myśliwski to wyjątkowa rasa, łącząca tradycję łowiecką z wszechstronnością i łagodnym charakterem. Jego umiejętności myśliwskie, inteligencja i przywiązanie do opiekuna czynią go idealnym wyborem dla myśliwych, aktywnych rodzin i miłośników psich sportów. Choć nieuznany przez FCI, ma szansę stać się szóstą oficjalną polską rasą, dzięki wysiłkom hodowców i rosnącej popularności.

Dla przyszłych właścicieli kluczowe jest zapewnienie psu odpowiedniej aktywności, szczególnie z użyciem nosa, oraz staranna pielęgnacja uszu. Wybór szczenięcia z hodowli ZKWP gwarantuje zdrowie i zgodność z wzorcem. Jak podkreśla hodowczyni Katarzyna Morton: „Polski Spaniel Myśliwski to czekoladowa miłość, która odmienia życie, jeśli da się jej szansę.“ Polski Spaniel Myśliwski to nie tylko pies – to ambasador polskiej kynologii i tradycji łowieckiej, zasługujący na szacunek i uwagę.