Dlaczego Stany Zjednoczone chcą dominować w Arktyce? Przejęcie Grenlandii przez NORTHCOM

Stany Zjednoczone przejmują kontrolę wojskową nad Grenlandią

Nowa era geostrategicznej obecności USA w Arktyce

W czerwcu 2025 roku Pentagon ogłosił decyzję o przekazaniu nadzoru wojskowego nad Grenlandią z Europejskiego Dowództwa Sił Zbrojnych USA (EUCOM) do Dowództwa Północnego Stanów Zjednoczonych (NORTHCOM). To znaczące wydarzenie wpisuje się w długoterminową strategię Waszyngtonu, której celem jest wzmocnienie obecności militarnej i politycznej w regionie Arktyki, a także zabezpieczenie amerykańskich interesów wobec rosnących wpływów Rosji i Chin.

Decyzja ta odzwierciedla rosnącą świadomość strategicznego znaczenia Arktyki jako regionu o kluczowym znaczeniu dla bezpieczeństwa narodowego. Postępujące zmiany klimatyczne, kurcząca się pokrywa lodowa i odkrycia nowych złóż surowców naturalnych zmieniają układ sił w regionie, czyniąc go przedmiotem wzmożonego zainteresowania globalnych potęg.

Znaczenie Grenlandii dla bezpieczeństwa narodowego USA

Grenlandia od dziesięcioleci stanowi kluczowy element amerykańskiej architektury obronnej. Jej położenie pomiędzy Ameryką Północną a Europą czyni ją idealnym punktem strategicznym dla wczesnego wykrywania zagrożeń ze strony rakiet balistycznych, a także monitorowania szlaków powietrznych i morskich Arktyki. Obecność bazy lotniczej Thule, będącej elementem amerykańskiego systemu obrony przeciwrakietowej, ma fundamentalne znaczenie dla operacyjnych zdolności Pentagonu.

Nowe uwarunkowania technologiczne oraz zwiększona aktywność militarna innych państw w Arktyce wymagają szybszej i bardziej zintegrowanej reakcji wojskowej USA. NORTHCOM, jako dowództwo odpowiedzialne za bezpieczeństwo kontynentalnych Stanów Zjednoczonych, ma większe możliwości operacyjne w zakresie koordynacji działań z krajowymi służbami ratunkowymi, wywiadem oraz sektorem cywilnym, co czyni tę zmianę szczególnie istotną z punktu widzenia logistyki i reagowania kryzysowego.

Tło polityczne i działania administracji Trumpa

Administracja Donalda Trumpa już w 2019 roku wywołała kontrowersje, proponując Danii zakup Grenlandii. Choć oferta została odrzucona jako nierealna i obraźliwa, to jednak ujawniła rosnące zainteresowanie Białego Domu regionem Arktyki. W 2025 roku Trump powrócił do władzy, kontynuując politykę zwiększania obecności USA w tym obszarze, tym razem poprzez zmiany organizacyjne i wzmożoną aktywność wojskową.

Podjęcie decyzji o przekazaniu Grenlandii pod jurysdykcję NORTHCOM uznano za sukces jego strategii, ponieważ pozwala to Stanom Zjednoczonym lepiej integrować działania wojskowe w Arktyce i reagować na nowe wyzwania bezpieczeństwa – w tym militarne ćwiczenia Rosji, inwestycje Chin w infrastrukturę arktyczną oraz topniejący lód otwierający nowe szlaki żeglugowe.

Równolegle Stany Zjednoczone rozpoczęły rozmowy z Norwegią, Islandią oraz Kanadą dotyczące wspólnego monitorowania arktycznego nieba i wymiany danych wywiadowczych, co może w przyszłości skutkować powstaniem nowej koalicji arktycznej. To z kolei umacnia pozycję USA jako lidera regionalnego bezpieczeństwa.

Zasoby naturalne Grenlandii i walka o kontrolę

Grenlandia posiada ogromne zasoby surowców naturalnych, w tym rzadkie ziemie, żelazo, cynk, uran, a także złoża ropy naftowej i gazu ziemnego. W miarę jak zmiany klimatyczne ułatwiają dostęp do tych złóż, zainteresowanie nimi ze strony mocarstw rośnie. USA, które od lat inwestują w rozwój technologii strategicznych wymagających metali ziem rzadkich, traktują Grenlandię jako ważny element zapewnienia sobie suwerenności technologicznej i energetycznej.

Nie bez znaczenia jest fakt, że Grenlandia może stać się również centrum przetwarzania i eksportu tych surowców do Ameryki Północnej i Europy. Potencjalne partnerstwa gospodarcze i rozwój infrastruktury mogą stworzyć nowe miejsca pracy i pobudzić lokalną gospodarkę, choć wiążą się także z ryzykiem ekologicznym i społecznym, które muszą zostać uregulowane.

Przejęcie nadzoru wojskowego nad wyspą może oznaczać wzmożone inwestycje infrastrukturalne i budowę nowych baz wojskowych lub systemów obronnych, które będą miały również znaczenie w ochronie interesów ekonomicznych. W grę mogą wchodzić także systemy komunikacji satelitarnej, rozpoznania elektromagnetycznego oraz centra danych obsługujące strategiczne operacje cyfrowe.

Reakcje Danii i społeczności międzynarodowej

Rząd Danii, będący formalnym zwierzchnikiem Grenlandii, wyraził zaniepokojenie amerykańską decyzją. Premier Mette Frederiksen podkreśliła, że każda zmiana w statusie wojskowym wyspy powinna być poprzedzona konsultacjami z Kopenhagą i rządem autonomicznym Grenlandii.

Lokalni przywódcy grenlandzcy również wyrazili swoje obawy. Wielu mieszkańców wyspy sprzeciwia się militaryzacji terytorium i boi się, że amerykańska obecność może przekształcić ich ojczyznę w potencjalny cel w przypadku konfliktu globalnego. Mimo że formalnie Grenlandia zachowuje autonomię, decyzje dotyczące bezpieczeństwa i polityki zagranicznej wciąż podejmowane są w porozumieniu z Danią.

Międzynarodowe organizacje pozarządowe wezwały do przeprowadzenia niezależnej oceny wpływu nowych instalacji wojskowych na środowisko i lokalne społeczności. Apelują również o większą przejrzystość w komunikacji działań wojskowych, szczególnie wobec ludności rdzennej Grenlandii.

Rosja i Chiny – konkurenci USA w Arktyce

Federacja Rosyjska już od dekady rozwija swoją obecność wojskową w Arktyce, modernizując floty arktyczne, budując lodołamacze o napędzie atomowym i tworząc nowe bazy wojskowe na swojej północy. Moskwa uważa region za swoją strefę wpływów i reaguje nerwowo na każdy ruch USA.

Z kolei Chiny, mimo że nie są państwem arktycznym, ogłosiły w 2018 roku strategię „Polarnego Jedwabnego Szlaku” i zainwestowały miliardy dolarów w badania geologiczne oraz infrastrukturę portową w Arktyce. Pekin również wykazuje zainteresowanie współpracą z Grenlandią, oferując finansowanie projektów rozwojowych.

Obie te potęgi zacieśniają współpracę w regionie, organizując wspólne manewry morskie i inwestując w technologie zdolne do działania w ekstremalnych warunkach arktycznych. USA, chcąc przeciwdziałać tej ekspansji, zwiększają obecność wywiadowczą i militarną, a także naciskają na NATO, by nadać Arktyce wyższy priorytet strategiczny.

Potencjalne konsekwencje dla prawa międzynarodowego i relacji transatlantyckich

Chociaż Stany Zjednoczone zapewniają, że ich działania są zgodne z międzynarodowymi umowami i nie naruszają suwerenności Danii ani autonomii Grenlandii, to jednak w Europie pojawiają się głosy niepokoju.

Przedstawiciele Unii Europejskiej, a także NATO, obawiają się eskalacji napięć w regionie oraz zjawiska wyścigu zbrojeń w Arktyce. Co więcej, sposób, w jaki USA podejmują jednostronne decyzje dotyczące terytorium leżącego poza ich granicami, może być postrzegany jako przykład hegemonicznej polityki i podważać zaufanie sojuszników.

Pojawiają się również pytania o przyszłość układów międzynarodowych regulujących status Arktyki, takich jak Traktat Spitsbergeński czy Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza. Eksperci wskazują na potrzebę rewizji niektórych zapisów w świetle nowych realiów geopolitycznych i technologicznych.

Przyszłość Grenlandii i Arktyki w geopolitycznym krajobrazie XXI wieku

Grenlandia, dotychczas marginalizowana w globalnej polityce, staje się jednym z głównych punktów zapalnych rywalizacji wielkich mocarstw. Decyzja USA o przejęciu dowodzenia wojskowego nad tym terytorium jest tylko jednym z wielu kroków, które mogą zadecydować o przyszłym układzie sił w Arktyce.

O ile militaryzacja regionu może przynieść korzyści w postaci zabezpieczenia interesów narodowych, o tyle niesie ze sobą również poważne ryzyko destabilizacji, napięć międzynarodowych oraz naruszenia równowagi ekologicznej jednego z najbardziej wrażliwych środowisk na Ziemi.

W tym kontekście kluczowe będzie, aby wszelkie działania państw arktycznych i zainteresowanych mocarstw były prowadzone w duchu dialogu, przejrzystości oraz z poszanowaniem prawa międzynarodowego i interesów lokalnych społeczności.

Dalszy rozwój wydarzeń w Arktyce wymaga ścisłej współpracy nie tylko między państwami regionu, ale także z udziałem organizacji międzynarodowych, naukowców i przedstawicieli ludów rdzennych. Tylko w ten sposób możliwe będzie osiągnięcie równowagi pomiędzy bezpieczeństwem, rozwojem gospodarczym i ochroną środowiska.