Ogar polski – historia, zdrowie, długość życia i najczęstsze choroby tej rasy

Ogar Polski, znany również jako Polish Hound, to jedna z pięciu rodzimych polskich ras psów, które zyskały uznanie Międzynarodowej Federacji Kynologicznej (FCI). Ten średniej wielkości pies gończy, ceniony za doskonały węch, wytrzymałość i melodyjny głos, od wieków towarzyszył polskim myśliwym, a dziś coraz częściej pełni rolę towarzysza rodziny i psa stróżującego. Charakteryzuje się spokojnym, zrównoważonym usposobieniem, lojalnością wobec opiekunów i przyjaznym nastawieniem do dzieci oraz innych zwierząt. Niniejszy artykuł to kompleksowy przewodnik po rasie Ogar Polski, obejmujący jej historię, cechy fizyczne, charakter, wymagania, zdrowie oraz znaczenie kulturowe i współczesną popularność.

Historia i pochodzenie

Początki rasy

Ogar Polski to rasa o głębokich korzeniach, sięgających średniowiecza. Pierwsze wzmianki o psach w typie ogara pojawiają się w XI wieku w kronikach Galla Anonima, a także w XVI-wiecznych dziełach literackich, takich jak „Żywot człowieka poczciwego” Mikołaja Reja (1568) czy poemat „Myśliwiec” Tomasza Bielawskiego (1595). W 1608 roku hrabia Jan Ostroróg opublikował traktat „O psach gończych i myślistwie z nimi”, który w 1618 roku ukazał się w rozszerzonej formie jako „Myślistwo z ogary”. Była to pierwsza polska publikacja kynologiczna, szczegółowo opisująca hodowlę, szkolenie i polowanie z ogarami.

Uważa się, że Ogar Polski wywodzi się od psów św. Huberta (Bloodhound), sprowadzonych do Polski w średniowieczu, które krzyżowano z lokalnymi psami gończymi, a także z gończymi z Półwyspu Apenińskiego i foxhoundami w XVIII wieku. Te krzyżówki ukształtowały rasę o wyjątkowej wytrzymałości, dostosowaną do polskich warunków klimatycznych. W dawnej Polsce ogary były cenione przez szlachtę i monarchów, a ich posiadanie było oznaką statusu. Psy te, pracujące w sforach, wykorzystywano do polowań na zające, lisy, sarny, dziki, a nawet dzikie kaczki, które wypłaszały z szuwarów.

Kryzys i odrodzenie rasy

Popularność ogarów w Polsce utrzymywała się do XVIII wieku, jednak zubożenie szlachty po rozbiorach oraz brak planowej hodowli doprowadziły do niemal całkowitego wyginięcia rasy. W wyniku krzyżówek z innymi psami gończymi populacja czystej krwi znacząco zmalała, a II wojna światowa dodatkowo zdziesiątkowała pogłowie.

Rekonstrukcja rasy rozpoczęła się w 1959 roku, gdy pułkownik Piotr Kartawik sprowadził z Litwy trzy psy – Burzana, Zorkę i Czitę – i założył hodowlę „Z Kresów”. W 1964 roku Jerzy Dylewski opracował wzorzec rasy, który dwa lata później, 15 listopada 1966 roku, został oficjalnie zarejestrowany przez FCI pod numerem 52 w grupie VI (psy gończe i rasy pokrewne, sekcja 1.2 – średnie psy gończe). W tym samym czasie pułkownik Józef Pawłusiewicz hodował lżejszą odmianę ogara, jednak to cięższy typ Kartawika został uznany za standard rasy. Niestety, tragiczna śmierć Kartawika w latach 60. przerwała jego pracę, ale jego wysiłki uratowały rasę od zapomnienia.

Współczesność

Dziś Ogar Polski pozostaje stosunkowo rzadką rasą, szczególnie poza Polską. Największa populacja znajduje się w Polsce, z nielicznymi przedstawicielami w Niemczech, USA i innych krajach europejskich. Rasa jest ceniona zarówno przez myśliwych, jak i rodziny poszukujące lojalnego towarzysza. Choć nie odzyskała dawnej popularności, regularnie pojawia się na wystawach psów, a hodowcy dbają o zachowanie jej tradycyjnych cech.

Charakterystyka fizyczna

Budowa ciała

Jaka jest prawidłowa waga, ile powinien ważyć Ogar Polski? Ogar Polski to pies średniej wielkości o mocnej, muskularnej i proporcjonalnej budowie, która zapewnia wytrzymałość, ale nie dużą szybkość. Jego sylwetka jest prostokątna, z szeroką, głęboką klatką piersiową i długim, muskularnym grzbietem. Kończyny są proste, dobrze umięśnione, a ogon, gruby u nasady, jest noszony nisko lub lekko szablasto wygięty.

• Wzrost: Suki 55–60 cm, psy 56–65 cm.
• Waga – ile waży: Suki 20–26 kg, psy 25–32 kg.

Głowa jest duża, proporcjonalna, z wyraźnym stopem i długą, mocną kufą zakończoną szerokim, czarnym nosem. Szyja jest muskularna, z charakterystyczną luźną skórą na podgardlu. Oczy, ciemnobrązowe i lekko skośne, nadają psu łagodny, spokojny wyraz. Uszy, długie i nisko osadzone, są luźno zwisające, z zaokrąglonymi końcami, co jest jedną z najbardziej rozpoznawalnych cech rasy.

Sierść i umaszczenie

Sierść Ogara Polskiego jest dwuwarstwowa, składa się z gęstego, miękkiego podszerstka i średniej długości, twardego włosa okrywowego, który zapewnia ochronę przed zimnem i wilgocią. Sierść jest dłuższa na karku, tylnych kończynach i spodniej części ogona, a krótsza na głowie, kufie i uszach.

Umaszczenie jest czaprakowe, z czarnym lub ciemnoszarym „płaszczem” na grzbiecie, karku i głowie (tzw. podżartym w staropolskim języku myśliwskim) oraz rdzawobrązowymi podpaleniami na głowie, uszach, nogach, podbrzuszu i udach. Podpalenia mogą mieć różne odcienie, od żółtego po ceniony cynamonowy. Dopuszczalne są białe znaczenia w postaci „strzałki” na głowie, plam na klatce piersiowej, końcach łap i czypku ogona. Czarna barwa sięgająca kufy jest wadą dyskwalifikującą.

Wygląd ogólny

Ogar Polski sprawia wrażenie masywnego, ale nie ociężałego. Jego atletyczna budowa, połączona z eleganckimi ruchami i charakterystycznymi, „trzepiącymi” uszami, nadaje mu szlachetny wygląd, który od wieków inspirował artystów i myśliwych.

Charakter i temperament Ogara Polskiego

Usposobienie

Ogar Polski to pies o spokojnym, zrównoważonym i łagodnym charakterze, co czyni go doskonałym towarzyszem rodziny. Jest niezwykle towarzyski, co wynika z jego historycznej roli psa pracującego w sforach. Uwielbia kontakt z człowiekiem i innymi psami, a wobec dzieci jest cierpliwy i delikatny, choć ze względu na rozmiar zabawy z najmłodszymi powinny być nadzorowane.

Rasa cechuje się lojalnością i oddaniem wobec opiekuna, ale zachowuje pewną niezależność, typową dla psów myśliwskich. Ogar jest inteligentny, pojętny i łatwy w szkoleniu, choć bywa uparty, jeśli trening jest monotonny. Jego instynkt łowiecki jest silny, ale w codziennym życiu uaktywnia się głównie podczas aktywności na świeżym powietrzu.

Relacje z ludźmi i zwierzętami

Ogar Polski jest nieufny wobec obcych, ale rzadko przejawia agresję. Zamiast tego ostrzega donośnym szczekaniem, co czyni go dobrym psem stróżującym, choć nie obronnym. Dobrze dogaduje się z innymi psami i zwierzętami domowymi, o ile został odpowiednio zsocjalizowany. Jego przyjazne podejście do innych zwierząt wynika z roli tropiącego, a nie atakującego, podczas polowań.

W domu jest cichy i spokojny, a niektórzy właściciele określają go nawet jako „leniwego”, jeśli jego potrzeby ruchowe są zaspokojone. Nie lubi długotrwałej samotności i wymaga bliskiego kontaktu z rodziną, w przeciwnym razie może nabrać złych nawyków, takich jak skłonność do włóczęgostwa.

Zachowanie w różnych środowiskach

Ogar Polski dobrze adaptuje się do różnych warunków, od wiejskich domów z ogrodem po mieszkania w mieście, pod warunkiem zapewnienia odpowiedniej dawki ruchu. W środowisku miejskim powinien być prowadzony na smyczy, aby uniknąć pogoni za tropem. Jego melodyjny głos, zwany „graniem”, jest charakterystyczny podczas polowań, ale w domu pozostaje stosunkowo cichy.

Wymagania i pielęgnacja

Aktywność fizyczna

Jako pies myśliwski, Ogar Polski wymaga regularnej aktywności fizycznej, szczególnie zajęć angażujących jego węch, takich jak tropienie czy zabawy węchowe. Długie spacery, bieganie czy towarzyszenie rowerzyście są idealne, ponieważ rasa jest długodystansowcem o dużej wytrzymałości, ale niezbyt dużej szybkości.

W domu jest mało absorbujący i dużo śpi, ale brak ruchu może prowadzić do nadwagi, ponieważ ogary są łakome. Sporty dla psów, takie jak agility czy mantrailing, mogą być doskonałym sposobem na zaspokojenie ich potrzeb.

Pielęgnacja

Pielęgnacja Ogara Polskiego jest stosunkowo prosta. Jego sierść wymaga regularnego czesania (raz w tygodniu twardą szczotką lub gęstym grzebieniem), szczególnie w okresie linienia, gdy krótki, ostry włos może wbijać się w dywany i tapicerkę. Kąpiel jest potrzebna rzadko – wystarczy przecieranie wilgotną szmatką, aby usunąć brud.

Szczególną uwagę należy zwrócić na uszy, które, ze względu na swoją budowę, są podatne na infekcje i stany zapalne. Regularne czyszczenie kanału słuchowego i kontrola stanu uszu są kluczowe. Pazury zwykle ścierają się naturalnie podczas aktywności, ale w razie potrzeby należy je przycinać.

Żywienie

Ogar Polski nie wymaga specjalnej diety, ale jego łakomstwo wymaga kontrolowania porcji, aby uniknąć otyłości. Psy pracujące potrzebują karmy o wyższej zawartości białka i energii, dostosowanej do ich aktywności. Wysokiej jakości karma sucha lub mokra, a także diety oparte na świeżych składnikach (np. PsiBufet), są odpowiednie dla tej rasy. Ważne jest zapewnienie stałego dostępu do świeżej wody.

Zdrowie i długość życia

Odporność i typowe schorzenia

Ogar Polski jest rasą odporną, dobrze przystosowaną do polskich warunków klimatycznych, z przeciętną długością życia 13–14 lat. Jednak, jak każda rasa, może być podatny na pewne problemy zdrowotne, głównie związane z budową ciała:

• Problemy z uszami: Wiszące uszy zwiększają ryzyko infekcji z powodu słabej wentylacji kanału słuchowego. Regularne czyszczenie jest niezbędne.
• Wady powiek: Entropium (zawinięcie powieki) lub ektropium (odwinięcie) mogą powodować łzawienie i wymagają korekty chirurgicznej, zwykle po zakończeniu rozwoju psa.
• Otyłość: Łakomstwo i brak ruchu mogą prowadzić do nadwagi, obciążającej stawy i serce.
• Dysplazja stawów: Choć rzadsza niż u większych ras, może występować, szczególnie przy nieodpowiedniej diecie lub nadmiernym obciążeniu w młodym wieku.

Rasa jest odporna na ból, co może utrudniać wczesne wykrycie dolegliwości, dlatego regularne kontrole weterynaryjne są zalecane.

Hodowla i profilaktyka

Wybierając szczeniaka, należy korzystać z renomowanych hodowli zarejestrowanych w Związku Kynologicznym w Polsce (ZKWP), które minimalizują ryzyko chorób genetycznych poprzez odpowiednią selekcję rodziców. Szczenięta nie powinny być oddzielane od matki przed 8. tygodniem życia, a pełna socjalizacja trwa do około 12. tygodnia.

Zastosowanie i szkolenie

Myślistwo

Ogar Polski pozostaje cenionym psem myśliwskim, szczególnie w polowaniach na dziki i lisy, ze względu na zakazy polowań na zające z psami gończymi w Polsce (z wyjątkiem terenów górskich). Jego doskonały węch, wytrzymałość i melodyjny głos („granie”) czynią go idealnym do tropienia i zaganiania zwierzyny. Polski Związek Łowiecki organizuje konkursy użytkowe, które sprawdzają umiejętności rasy, a dyplom z takiego konkursu jest warunkiem uzyskania tytułu interchampiona.

Pies rodzinny i stróżujący

Dziś większość ogarów pełni rolę psów rodzinnych. Są lojalne, łagodne i dobrze dogadują się z dziećmi, co czyni je świetnymi towarzyszami. Ich czujność i donośny głos sprawiają, że sprawdzają się jako psy stróżujące, ostrzegając o nieproszonych gościach, choć nie są agresywne.

Niektóre ogary pracują w dogoterapii, jako psy gruzowiskowe lub lawinowe, dzięki swojej inteligencji i wytrzymałości. Nadają się również do szkolenia PT (pies towarzyszący) i PTT (pies towarzysząco-tropiący).

Szkolenie

Ogar Polski jest łatwy w wychowaniu, nawet dla początkujących właścicieli, pod warunkiem wczesnego rozpoczęcia szkolenia i socjalizacji. Rasa jest pojętna, ale wymaga urozmaiconych metod, ponieważ monotonia prowadzi do zniechęcenia. Szkolenie oparte na zabawie i pozytywnym wzmocnieniu daje najlepsze efekty. Ważne jest, aby uwzględnić instynkt łowiecki i zapewnić psu możliwość realizacji potrzeb węchowych. Jedna z hodowczyń, Magda Musiał, podsumowała: „Ogar polskiego ma się takiego, jakiego się wychowało.”

Znaczenie kulturowe

Ogar w polskiej tradycji

Ogar Polski od wieków był symbolem polskiej kultury łowieckiej. W średniowieczu i renesansie psy te były nieodłącznym elementem królewskich i szlacheckich polowań, a ich wizerunki pojawiały się w malarstwie, herbach i literaturze. Dobór psów do sfor opierał się nie tylko na „umiejętnościach”, ale na „melodii” ich głosów, by podczas „gony” brzmiały jak orkiestra.

Rasa inspirowała pisarzy, takich jak Mikołaj Rej czy Tomasz Bielawski, a także znalazła miejsce w folklorze, gdzie „ogar” był czasem kenningiem dla wojownika” na przykładzie w poezji starowalijskiej. Współcześnie Ogar Polski jest symbolem kynologicznego dziedzictwa Polski, obok innych ras, takich jak gończy polski, chart polski, polski owczarek podhalański i polski owczarek nizinny.

Współczesna popularność

Ogar Polski jest rzadką rasą, ale cieszy się rosnącym zainteresowaniem w Polsce, szczególnie wśród miowców psów użytkowych i rodzin poszukujących spokojnego, lojalnego towarzysza. Na platformie X użytkownicy chwalą ogary za „oklapłe uszy” i „mądre spojrzenie”, a hodowcy podkreślają ich wszechstronność. Wystawy psów, takie jak te organizowane przez ZKWP, przyciągają hodowców prezentujących ogary zgodnie ze standardami FCI.

Cena szczeniąt waha się od 800 do 1100 dolarów (około 3200–4400 PLN), co jest stosunkowo niską kwotą jak na rzadką rasę, co ułatwia jej dostępność. Produkty z wizerunkiem ogara, takie jak koszulki, torby czy akcesoria, są dostępne na platformach jak Amazon, co świadczy o nijakiej popularności rasy wśród miśników.

Ciekawostki

• Ogar Polski był nazywany „śpiewającym psem” ze względu na melodyjne „granie” podczas tropienia zwierzyny.
• W dawnej Polsce ogary dobierano do sfor tak, by ich głosy tworzyły harmonijną „orkestrę” podczas polowania”.
• Rasa niemal wyginęła po II wojnie światowej, ale dzięki wysiłkom Piotra Kartawika została odtworzona z zaledwie czterech psów.
• Ogar Polski jest jedną z nielicznych ras, które łączą cechy myśliwskie z predyspozycjami do dogoterapii.
• W 1618 roku wydano pierwszy polski podręcznik kynologiczny poświęcony ogarom, co świadczy o ich znaczeniu w polskiej kulturze.

Podsumowanie Ogar polski – wymagania żywieniowe, aktywność i najlepsze warunki do życia

Ogar Polski to wyjątkowa rasa, łącząca bogatą historię z wszechstronnymi cechami, które czynią go zarówno doskonałym psem myśliwskim, jak i lojalnym towarzyszem rodziny. Jego spokojny, zrównoważony charakter, doskonały węch i wytrzymałość od wieków budziły podziw, a wysiłki hodowców pozwoliły uratować rasę przed wyginięciem. Choć pozostaje stosunkowo rzadki, Ogar Polski zyskuje na popularności dzięki swojej wszechstronności i łagodnemu usposobieniu.

Dla osób poszukujących aktywnego, inteligentnego psa, który jednocześnie dobrze odnajduje się w roli rodzinnego pupila, Ogar Polski jest doskonałym wyborem. Wymaga jednak konsekwentnego szkolenia, odpowiedniej dawki ruchu i starannej socjalizacji, aby w pełni rozwinąć swój potencjał. Jak podkreślają hodowcy, „ogar to pies, który odwdzięcza się miłością i lojalnością, jeśli poświęci się mu czas i uwagę.”

Przyszli właściciele powinni wybierać szczenięta z renomowanych hodowli i być przygotowani na zaangażowanie w wychowanie psa o silnym instynkcie łowieckim. Dla miłośników polskiej kultury Ogar Polski to nie tylko pies – to żywy symbol tradycji i dziedzictwa, który zasługuje na szacunek i troskę.