Ile wynosi zasiłek pogrzebowy w Polsce 2025: Obecna sytuacja, planowana podwyżka i wyzwania

Zasiłek pogrzebowy w Polsce to jednorazowe świadczenie wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), które ma na celu wsparcie finansowe osób pokrywających koszty pochówku bliskich. W 2025 roku temat ten jest szczególnie istotny z powodu planowanej podwyżki, która wejdzie w życie od 1 stycznia 2026 roku, oraz dyskusji o niewystarczającej wysokości świadczenia w obliczu rosnących kosztów pogrzebów. Artykuł omawia obecne regulacje, nadchodzące zmiany, mechanizm waloryzacji, rzeczywiste koszty pogrzebów, rolę pomocy społecznej, wyzwania związane z finansowaniem oraz społeczne i polityczne aspekty systemu wsparcia funeralnego.

Obecna sytuacja zasiłku pogrzebowego

Wysokość świadczenia – ile wynosi zasiłek pogrzebowy w Polsce?

W 2025 roku zasiłek pogrzebowy wynosi 4000 zł, zgodnie z art. 80 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Kwota ta pozostaje niezmieniona od 1 marca 2011 roku, co oznacza, że przez ponad 14 lat nie była dostosowywana do inflacji ani rosnących kosztów usług funeralnych. W efekcie, obecny zasiłek pokrywa jedynie ułamek rzeczywistych wydatków związanych z organizacją pogrzebu – średnio 25–50% kosztów, w zależności od regionu i rodzaju ceremonii.

Komu przysługuje zasiłek pogrzebowy?

Zasiłek pogrzebowy jest dostępny dla osoby lub podmiotu, który pokrył koszty pochówku, niezależnie od pokrewieństwa ze zmarłym. Może to być:

• Członek rodziny (np. małżonek, dzieci, rodzice, rodzeństwo).
• Osoba obca, która poniosła koszty.
• Pracodawca, dom pomocy społecznej, gmina, powiat lub osoba prawna kościoła/związku wyznaniowego.
  Warunkiem wypłaty jest, aby zmarły w dniu śmierci spełniał jeden z poniższych kryteriów:
• Był ubezpieczony w ZUS (np. zatrudniony, prowadził działalność gospodarczą, pobierał zasiłek chorobowy).
• Pobierał emeryturę, rentę, świadczenie przedemerytalne lub zasiłek rehabilitacyjny.
• Spełniał warunki do uzyskania emerytury/renty, nawet jeśli prawo do świadczenia nie zostało ustalone.
  Jeśli koszty pogrzebu poniosło kilka osób lub podmiotów, zasiłek jest dzielony proporcjonalnie do poniesionych wydatków, na podstawie przedłożonych rachunków.

Procedura uzyskania zasiłku

Aby otrzymać zasiłek, należy złożyć wniosek w ZUS (formularz Z-12) w ciągu 12 miesięcy od śmierci osoby lub wystawienia aktu zgonu (w przypadku trudności z identyfikacją zmarłego, np. potwierdzonych zaświadczeniem policji). Wymagane dokumenty obejmują:

• Skrócony odpis aktu zgonu.
• Rachunki potwierdzające koszty pogrzebu (np. faktury za trumnę, usługi zakładu pogrzebowego, opłaty cmentarne).
• Dokumenty potwierdzające pokrewieństwo lub poniesienie kosztów (np. umowa z zakładem pogrzebowym, oświadczenie).
  Wniosek można złożyć osobiście w oddziale ZUS, online przez Platformę Usług Elektronicznych (PUE) ZUS lub za pośrednictwem zakładu pogrzebowego, który przejmuje formalności, pomniejszając rachunek o kwotę zasiłku. ZUS wypłaca świadczenie w ciągu 30 dni od złożenia kompletu dokumentów, przelewem na konto lub przekazem pocztowym.

Planowana podwyżka zasiłku pogrzebowego

Nowa kwota: 7000 zł od 2026 roku

Rada Ministrów 25 marca 2025 roku przyjęła projekt nowelizacji ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który zakłada podwyżkę zasiłku pogrzebowego z 4000 zł do 7000 zł, czyli o 75%. Zmiana wejdzie w życie 1 stycznia 2026 roku, po ponad roku prac legislacyjnych rozpoczętych w maju 2024 roku. Projekt trafił do Sejmu 9 kwietnia 2025 roku, a sejmowa komisja poparła go 30 kwietnia 2025 roku, co potwierdza zaawansowanie procesu legislacyjnego.

Pierwotnie Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS) planowało wprowadzenie podwyżki w 2024 roku, jednak z powodu ograniczeń budżetowych i braku zgody Ministra Finansów termin przesunięto na 2026 rok. Minister Finansów proponował niższą kwotę – 6450 zł – bez mechanizmu waloryzacji, ale ostatecznie przyjęto wariant MRPiPS, uwzględniający zarówno podwyżkę, jak i waloryzację.

Mechanizm waloryzacji

Nowelizacja wprowadza mechanizm waloryzacji, choć w ograniczonym zakresie. Zasiłek będzie korygowany, gdy skumulowana inflacja od ostatniego ustalenia wysokości świadczenia przekroczy 5%. Pierwotne założenia przewidywały coroczną waloryzację od 1 marca o wskaźnik inflacji za poprzedni rok, ogłaszany przez Prezesa GUS. Jednak w wersji z 18 grudnia 2024 roku wybrano model uznaniowej weryfikacji przez Radę Ministrów, co budzi obawy o rzadkość i skuteczność przyszłych podwyżek. Prezes ZUS ma obowiązek ogłaszać nową kwotę w „Monitorze Polskim” co najmniej 7 dni roboczych przed terminem waloryzacji, a kwota będzie zaokrąglana w górę do pełnych złotych. Wysokość zasiłku w dniu śmierci osoby będzie decydować o wypłacanej kwocie.

Koszty podwyżki dla budżetu

Podwyżka zasiłku do 7000 zł i wprowadzenie waloryzacji generują znaczące koszty dla Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS). Według szacunków MRPiPS z marca 2025 roku, w latach 2026–2035 wydatki na zasiłek pogrzebowy wyniosą około 16,5 mld zł, z czego:

• W 2026 roku: 1,4 mld zł.
• W 2027 roku: 1,5 mld zł.
• W kolejnych latach: stopniowy wzrost z powodu waloryzacji i demograficznych trendów starzenia się społeczeństwa.
  Minister Finansów ostrzegał, że deficyt FUS, który w 2024 roku wynosił 70 mld zł, może się pogłębić, co zmusi rząd do zwiększenia dotacji budżetowych lub cięć w innych obszarach.

Koszty pogrzebów w Polsce

Rzeczywiste wydatki na pochówek

Średni koszt pogrzebu w Polsce w 2025 roku wynosi od 8000 do 15 000 zł, a w dużych miastach, takich jak Warszawa, Kraków czy Wrocław, może przekraczać 20 000 zł. Na cenę składają się:

• Trumna lub urna (500–5000 zł).
• Usługi zakładu pogrzebowego: transport zwłok, przygotowanie ciała, organizacja ceremonii (2000–6000 zł).
• Opłaty cmentarne: miejsce na cmentarzu, wykopanie grobu, pomnik (3000–10 000 zł).
• Dodatki: wieńce, kwiaty, nekrologi, stypa, oprawa muzyczna (1000–5000 zł).
  Kremacja, coraz popularniejsza w miastach, jest nieco tańsza (6000–12 000 zł), ale nadal wymaga dodatkowych kosztów, jak urna czy kolumbarium. Obecny zasiłek (4000 zł) pokrywa średnio 25–50% tych wydatków, co zmusza rodziny do korzystania z oszczędności, kredytów lub wsparcia społecznego.

Regionalne różnice

Koszty pogrzebów różnią się znacząco w zależności od regionu. W mniejszych miejscowościach i na wsiach ceny są niższe (8000–10 000 zł), głównie z powodu tańszych opłat cmentarnych i prostszych ceremonii. W dużych miastach, takich jak Warszawa czy Gdańsk, koszty są wyższe z powodu drogich miejsc na cmentarzach (np. 5000–15 000 zł za grób murowany) i wyższych stawek zakładów pogrzebowych. Na przykład w Warszawie tradycyjny pogrzeb z grobem murowanym może kosztować 15 000–22 000 zł, a w mniejszych miastach, jak Rzeszów czy Lublin, 10 000–14 000 zł. Te dysproporcje sprawiają, że zasiłek pogrzebowy jest szczególnie niewystarczający dla mieszkańców aglomeracji.

Wpływ inflacji

Inflacja, która w latach 2011–2025 wyniosła średnio 2–5% rocznie, znacząco wpłynęła na wzrost kosztów usług funeralnych. Ceny trumien, transportu, opłat cmentarnych i pracy zakładów pogrzebowych wzrosły o 50–100% od 2011 roku, podczas gdy zasiłek pozostał na poziomie 4000 zł. W efekcie, realna wartość świadczenia zmalała, co potwierdzają dane GUS: w 2011 roku 4000 zł odpowiadało ok. 80% średniego kosztu pogrzebu, a w 2025 roku tylko 30–40%. Planowana podwyżka do 7000 zł częściowo zniweluje ten spadek, ale nie w pełni, szczególnie w miastach.

Rola pomocy społecznej

Zasiłek celowy na koszty pogrzebu

Od 1 stycznia 2026 roku nowelizacja wprowadza zasiłek celowy z pomocy społecznej, który ma wspierać osoby w szczególnych sytuacjach, gdy koszty pogrzebu są nadzwyczajne. Świadczenie to, w wysokości do 2000 zł, będzie uzupełniać standardowy zasiłek pogrzebowy, dając maksymalnie 9000 zł wsparcia. Zasiłek celowy jest przeznaczony na sytuacje takie jak:

• Transport zwłok z zagranicy (koszty 5000–20 000 zł).
• Skomplikowane ceremonie wymagające dodatkowych usług (np. ekshumacja, międzynarodowe formalności).
• Pogrzeby osób bezdomnych lub nieubezpieczonych, gdy koszty ponosi gmina.
  Zasiłek celowy nie będzie ograniczony kryterium dochodowym, co oznacza, że mogą się o niego ubiegać zarówno osoby spełniające progi dochodowe pomocy społecznej, jak i te, które ich nie spełniają, w zależności od uznania administracyjnego gminy. Jednak beneficjenci mogą być zobowiązani do zwrotu całości lub części kwoty, jeśli koszty pogrzebu zostaną pokryte z innych źródeł, takich jak spadek, polisa ubezpieczeniowa lub odszkodowanie.

Praktyczne zastosowanie

Zasiłek celowy ma na celu zmniejszenie nierówności w dostępie do godnego pochówku, szczególnie dla osób w trudnej sytuacji materialnej lub tych, które ponoszą nietypowe koszty. Przykłady zastosowania obejmują:

• Rodziny repatriantów, które sprowadzają zwłoki bliskich z zagranicy.
• Osoby organizujące pogrzeby w dużych miastach, gdzie standardowy zasiłek nie wystarcza.
• Gminy pokrywające koszty pochówku osób nieubezpieczonych lub bezdomnych.
  Wnioski o zasiłek celowy będą rozpatrywane przez ośrodki pomocy społecznej na podstawie rachunków i uzasadnienia sytuacji. Minister Finansów krytykował to rozwiązanie, wskazując na potencjalne nadużycia i trudności w weryfikacji, ale MRPiPS podkreśla, że świadczenie jest niezbędne dla zapewnienia sprawiedliwości społecznej.

Alternatywne formy wsparcia

Oprócz zasiłku celowego, osoby w trudnej sytuacji mogą korzystać z innych form pomocy:

• Zasiłek okresowy lub stały: Przyznawany przez ośrodki pomocy społecznej na podstawie kryterium dochodowego (np. 776 zł dla osoby samotnej w 2025 roku).
• Wsparcie organizacji charytatywnych: Fundacje i kościoły często organizują zbiórki na pogrzeby, szczególnie dla osób bezdomnych lub rodzin w kryzysie.
• Ubezpieczenia prywatne: Polisy funeralne, choć wciąż mało popularne w Polsce, mogą pokrywać koszty pogrzebu, ale wymagają regularnych składek.

Wyzwania i kontrowersje

Niewystarczająca wysokość zasiłku

Planowana podwyżka do 7000 zł, choć znacząca, nie rozwiązuje problemu w pełni. Polska Izba Branży Pogrzebowej w 2024 roku postulowała kwotę 8000 zł, argumentując, że jest to minimum potrzebne do pokrycia średnich kosztów pogrzebu. Z kolei związki zawodowe, takie jak OPZZ, proponowały nawet 17 000 zł, wskazując na konieczność pełnego sfinansowania pochówku przez państwo. Ostateczna kwota 7000 zł to kompromis, który uwzględnia ograniczenia budżetowe, ale nie spełnia oczekiwań wielu środowisk.

Mechanizm waloryzacji

Ograniczony mechanizm waloryzacji (korekta po przekroczeniu 5% skumulowanej inflacji) budzi obawy o przyszłą wartość zasiłku. Eksperci wskazują, że w okresach wysokiej inflacji (np. 10–15% rocznie, jak w latach 2021–2023) korekty mogą być zbyt rzadkie, co ponownie obniży realną wartość świadczenia. Coroczna waloryzacja, zaproponowana pierwotnie przez MRPiPS, była bardziej elastycznym rozwiązaniem, ale została odrzucona z powodu kosztów.

Obciążenie budżetu

Podwyżka zasiłku i wprowadzenie waloryzacji zwiększają obciążenie Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który już boryka się z deficytem (70 mld zł w 2024 roku). Szacowane koszty 16,5 mld zł w latach 2026–2035 mogą wymusić większe dotacje z budżetu państwa lub ograniczenia w innych świadczeniach, takich jak emerytury czy renty. Krytycy, w tym Minister Finansów, wskazują, że w obliczu starzenia się społeczeństwa i spadku liczby ubezpieczonych, system może stać się niewydolny.

Społeczne oczekiwania

Zasiłek pogrzebowy dotyka wrażliwej kwestii godnego pochówku, co wywołuje emocje społeczne. Wiele osób uważa, że państwo powinno w pełni finansować pogrzeby, szczególnie dla osób nieubezpieczonych lub w trudnej sytuacji. Jednak rząd podkreśla, że system opiera się na zasadzie ubezpieczenia społecznego, gdzie świadczenia są dostępne głównie dla osób opłacających składki. Ta filozofia budzi spory, zwłaszcza w kontekście rosnących nierówności społecznych.

Perspektywy i rekomendacje

Propozycje dalszych zmian

Aby poprawić system zasiłku pogrzebowego, eksperci i organizacje proponują:

• Coroczną waloryzację: Wprowadzenie automatycznej korekty o wskaźnik inflacji, niezależnie od decyzji politycznych, zapewniłoby stabilną wartość świadczenia.
• Regionalizację zasiłku: Dostosowanie kwoty do kosztów pogrzebów w różnych regionach (np. wyższa w miastach, niższa na wsiach) mogłoby lepiej odpowiadać realiom.
• Rozszerzenie zasiłku celowego: Zwiększenie kwoty do 3000–4000 zł i uproszczenie procedur dla osób w trudnej sytuacji.
• Edukacja społeczna: Kampanie informujące o procedurach ZUS i dostępnych formach wsparcia mogłyby zmniejszyć liczbę osób rezygnujących z zasiłku z powodu niewiedzy.

Alternatywy dla zasiłku

W odpowiedzi na ograniczenia systemu, rośnie popularność alternatywnych rozwiązań:

• Prywatne polisy funeralne: Ubezpieczenia pokrywające koszty pogrzebu, choć wciąż niszowe, zyskują na znaczeniu, szczególnie wśród osób starszych.
• Zbiórki społecznościowe: Platformy takie jak zrzutka.pl umożliwiają organizację zbiórek na pogrzeby, szczególnie dla rodzin w kryzysie.
• Wsparcie lokalne: Niektóre gminy oferują dodatkowe świadczenia na pogrzeby, np. darmowe miejsca na cmentarzach dla osób niezamożnych.

Społeczne znaczenie godnego pochówku

Zasiłek pogrzebowy to nie tylko kwestia finansowa, ale i społeczna. Godne pożegnanie bliskich jest ważnym elementem kultury i tradycji w Polsce, a trudności z pokryciem kosztów pogrzebu mogą prowadzić do poczucia wykluczenia. Dlatego system wsparcia powinien być nie tylko efektywny, ale i sprawiedliwy, uwzględniając potrzeby najuboższych i specyfikę regionalną.

Podsumowanie

Zasiłek pogrzebowy w Polsce w 2025 roku, wynoszący 4000 zł, jest niewystarczający wobec średnich kosztów pogrzebów, które wahają się od 8000 do 20 000 zł. Planowana podwyżka do 7000 zł od 1 stycznia 2026 roku, wraz z wprowadzeniem ograniczonego mechanizmu waloryzacji, to krok w dobrym kierunku, ale nie rozwiązuje problemu w pełni. Zasiłek celowy z pomocy społecznej (do 2000 zł) uzupełni wsparcie w szczególnych przypadkach, takich jak transport zwłok z zagranicy. Jednak wyzwania, takie jak deficyt Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, regionalne różnice w kosztach i społeczne oczekiwania, wymagają dalszych reform. Coroczna waloryzacja, regionalizacja świadczenia i edukacja społeczna mogłyby uczynić system bardziej sprawiedliwym. Zasiłek pogrzebowy to nie tylko pomoc finansowa – to wyraz szacunku dla tradycji i wsparcie w trudnym momencie straty, które państwo powinno zapewniać na odpowiednim poziomie.