Szwajcaria: lodowiec Birch zniszczył Blatten – skutki, ewakuacje, zdjęcia

Wstęp

W nocy z 28 na 29 maja 2025 roku w szwajcarskiej miejscowości Blatten, położonej w dolinie Lötschental w Alpach Berneńskich, doszło do jednego z najbardziej dramatycznych wydarzeń związanych z lodowcami w Europie ostatnich lat. Fragment lodowca Birch runął na wioskę, wywołując trzęsienie ziemi o magnitudzie 3,1. Katastrofa spowodowała niemal całkowite zniszczenie wioski, powstanie groźnego jeziora zaporowego oraz wszczęcie szeroko zakrojonej akcji ratunkowej i ewakuacyjnej. Artykuł przedstawia kompleksową analizę przyczyn, przebiegu i skutków tego wydarzenia, w tym aspekty środowiskowe, społeczne i naukowe.

Przebieg i skutki katastrofy

Chronologia zdarzeń

Już 19 maja 2025 roku geolodzy, monitorujący stan lodowców Alp Berneńskich, zauważyli znaczne przyspieszenie ruchu lodowca Birch oraz pojawienie się licznych pęknięć i szczelin. Zgodnie z rekomendacjami specjalistów, władze lokalne rozpoczęły ewakuację ponad 300 mieszkańców wioski Blatten oraz okolicznych miejscowości. Ostateczne oberwanie się masy lodowej nastąpiło w nocy z 28 na 29 maja, gdy potężny fragment lodowca runął w dolinę, grzebiąc pod gruzem większość zabudowy wioski. Fala uderzeniowa oraz ogromna masa odłamków wywołała wstrząs sejsmiczny o sile 3,1 w skali Richtera.

Jedna osoba, 64-letni mieszkaniec Blatten, uznawana jest za zaginioną – służby ratunkowe, mimo natychmiastowej reakcji, musiały zawiesić akcję poszukiwawczą ze względu na bardzo trudne i niebezpieczne warunki terenowe oraz ryzyko dalszych osuwisk.

Skutki dla infrastruktury i krajobrazu

Katastrofa spowodowała zniszczenie około 90% zabudowy Blatten. Zniszczeniu uległy domy mieszkalne, budynki gospodarcze, lokalne sklepy, fragmenty infrastruktury drogowej oraz linie energetyczne. Ogromne ilości lodu, skał i ziemi zablokowały koryto rzeki Lonza, prowadząc do powstania tymczasowego jeziora zaporowego, które groziło zalaniem kolejnych miejscowości w dolinie, w tym Wiler i Kippel.

Władze kantonu Valais zarządziły ewakuację mieszkańców zagrożonych powodzią terenów, a inżynierowie rozpoczęli intensywne prace nad kontrolowanym spuszczaniem wody z powstałego zbiornika oraz wzmocnieniem naturalnych zapór. Akcje te miały na celu zminimalizowanie skutków wtórnych katastrofy, takich jak gwałtowne powodzie, osuwiska oraz zniszczenie kolejnych fragmentów infrastruktury.

Akcja ratunkowa i pomoc humanitarna

Bezpośrednio po katastrofie na miejsce przybyły jednostki ratownicze, straż pożarna, policja oraz wojsko. Szwajcarskie służby ratownicze, znane z wysokiego poziomu profesjonalizmu, uruchomiły plan zarządzania kryzysowego, obejmujący działania poszukiwawczo-ratunkowe, ewakuację, udzielanie pomocy medycznej i psychologicznej oraz zabezpieczenie zagrożonych terenów.

W akcji uczestniczyły również liczne organizacje pozarządowe, Czerwony Krzyż, służby zdrowia oraz wolontariusze z sąsiednich kantonów. Prezydent Szwajcarii, Karin Keller-Sutter, osobiście odwiedziła miejsce tragedii i zadeklarowała wsparcie dla poszkodowanych rodzin oraz odbudowy regionu.

Przyczyny katastrofy – wpływ zmian klimatycznych

Procesy geologiczne i klimat

Katastrofa w Blatten stanowi tragiczny przykład narastającego ryzyka destabilizacji mas lodowcowych w Alpach w wyniku postępujących zmian klimatycznych. W ostatnich latach Szwajcaria doświadczyła rekordowego tempa topnienia lodowców – w latach 2020–2024 objętość lodowców w Alpach zmniejszyła się o ponad 10%. Utrata wiecznej zmarzliny i osłabienie naturalnej „cementacji” podłoża skalnego powodują, że nawet niewielkie zmiany temperatury czy opadów mogą wywołać katastrofalne ruchy mas lodowo-skalnych.

Zjawiska takie jak intensywne topnienie wiosenne, burze opadowe oraz naprzemienne okresy ciepła i ochłodzenia przyspieszają procesy pękania lodowców. W przypadku lodowca Birch to właśnie szybkie ocieplenie oraz długotrwała ekspozycja na dodatnie temperatury spowodowały przyspieszenie procesu osuwiskowego.

Prognozy na przyszłość

Eksperci z Politechniki Federalnej w Zurychu oraz Międzynarodowego Komitetu Lodowcowego wskazują, że tego typu zjawiska będą coraz częstsze w Alpach. Oczekuje się, że do 2050 roku Szwajcaria może stracić nawet 50% obecnej objętości lodowców, co oznacza zwiększone ryzyko dla infrastruktury, turystyki i bezpieczeństwa mieszkańców.

Skutki społeczne i gospodarcze

Ewakuacja i pomoc dla mieszkańców

Blisko 300 mieszkańców Blatten oraz okolicznych miejscowości zmuszonych było opuścić swoje domy. Wielu z nich straciło cały dorobek życia, a perspektywa powrotu do normalności jest bardzo odległa. Władze kantonu uruchomiły fundusze pomocowe, tymczasowe miejsca zakwaterowania, wsparcie socjalne oraz programy odbudowy lokalnej infrastruktury.

Szczególnie trudna sytuacja dotyczy osób starszych i rodzin z dziećmi, które potrzebują wszechstronnej opieki oraz wsparcia psychologicznego. Lokalne szkoły i ośrodki zdrowia zostały przekształcone w centra kryzysowe, gdzie poszkodowani mogą liczyć na pierwszą pomoc, żywność, odzież i poradnictwo.

Wpływ na gospodarkę regionu

Blatten oraz sąsiednie miejscowości żyją głównie z turystyki alpejskiej, rolnictwa oraz lokalnych rzemiosł. Zniszczenie infrastruktury turystycznej i szlaków górskich przekłada się na wielomilionowe straty dla lokalnej gospodarki, a także utratę miejsc pracy. Eksperci podkreślają, że odbudowa potencjału gospodarczego może potrwać wiele lat i wymagać wsparcia na szczeblu krajowym oraz unijnym.

Wnioski i perspektywy odbudowy

Modernizacja zarządzania ryzykiem

Katastrofa w Blatten uwidoczniła pilną potrzebę modernizacji systemów monitorowania stanu lodowców, ostrzegania ludności oraz zarządzania kryzysowego w regionach górskich. Władze szwajcarskie zapowiadają inwestycje w nowoczesne technologie sejsmiczne, systemy dronów, badania naukowe oraz edukację społeczności lokalnych w zakresie reagowania na zagrożenia naturalne.

Adaptacja do zmian klimatu

Tragedia ta jest również sygnałem alarmowym dla polityki klimatycznej – zarówno na poziomie krajowym, jak i międzynarodowym. Niezbędne są działania ograniczające emisje gazów cieplarnianych, intensyfikacja programów adaptacyjnych oraz współpraca międzynarodowa na rzecz ochrony środowiska alpejskiego.

Odbudowa i przyszłość regionu

Odbudowa Blatten i okolic wymaga skoordynowanego wysiłku władz, mieszkańców, sektora prywatnego i organizacji pozarządowych. Kluczowe znaczenie ma przywrócenie infrastruktury, wsparcie mieszkańców oraz inwestycje w odporność na przyszłe zagrożenia klimatyczne. Proces ten będzie testem dla solidarności szwajcarskiego społeczeństwa oraz efektywności instytucji publicznych.

Podsumowanie

Katastrofa lodowcowa w Blatten w Alpach Berneńskich w 2025 roku to tragiczne wydarzenie, które uwypukla rosnące zagrożenia związane z globalnym ociepleniem i degradacją środowiska górskiego. Szybka i profesjonalna reakcja służb ratowniczych uratowała życie wielu osób, lecz powrót do normalności dla mieszkańców i przywrócenie funkcji gospodarczych regionu będzie długotrwałym i wymagającym procesem.