Nowe przepisy dotyczące dowodów osobistych w Polsce – Maj 2025: Kompleksowa analiza

W maju 2025 roku rząd Polski przyjął projekt nowelizacji ustawy dotyczącej dowodów osobistych, wprowadzając zmiany, które mają zrewolucjonizować procedury administracyjne, zwiększyć bezpieczeństwo weryfikacji tożsamości i wspierać cyfryzację usług publicznych. Zmiany te, ogłoszone 13 maja 2025 roku, odpowiadają na rosnące potrzeby obywateli w zakresie wygody, bezpieczeństwa oraz zgodności z unijnymi standardami. Poniższy artykuł szczegółowo omawia nowe przepisy, ich kontekst, cele, potencjalne wyzwania oraz praktyczne informacje dla obywateli, w sposób usystematyzowany i kompleksowy.

Kontekst zmian legislacyjnych

Dostosowanie do wymogów Unii Europejskiej

Zmiany w przepisach dotyczących dowodów osobistych w Polsce są częściowo odpowiedzią na rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1157 z 20 czerwca 2019 roku. Rozporządzenie to ujednolica standardy bezpieczeństwa dokumentów tożsamości w Unii Europejskiej, wprowadzając obowiązek stosowania danych biometrycznych, takich jak odciski palców, w celu ograniczenia fałszerstw i kradzieży tożsamości. Polska rozpoczęła dostosowywanie się do tych wymogów w 2019 roku poprzez wprowadzenie e-dowodów, a nowe przepisy z maja 2025 roku kontynuują ten proces, wzmacniając zabezpieczenia i procedury.

Cyfryzacja usług publicznych

Rząd Polski, w ramach strategii cyfryzacji państwa, dąży do minimalizacji biurokracji i zwiększenia dostępności usług online. Nowe regulacje dotyczące dowodów osobistych są ściśle powiązane z ustawą o aplikacji mObywatel, która staje się centralnym narzędziem do zarządzania cyfrowymi dokumentami. Zmiany wprowadzone w maju 2025 roku wspierają dalszą digitalizację, umożliwiając m.in. rejestrację podróży zagranicznych czy zastrzeganie dokumentów w aplikacji.

Wzrost zagrożeń związanych z tożsamością

Rosnąca liczba oszustw, wyłudzeń kredytów i kradzieży tożsamości skłoniła władze do wprowadzenia nowych mechanizmów weryfikacji. Kluczową zmianą jest umożliwienie bankom i firmom prywatnym dostępu do zdjęć z Rejestru Dowodów Osobistych, co ma utrudnić nadużycia. Zmiany te odpowiadają na potrzeby sektora finansowego, który zmaga się z rosnącą liczbą prób oszustw.

Kluczowe zmiany w przepisach – Maj 2025

Dostęp banków i firm prywatnych do zdjęć z Rejestru Dowodów Osobistych

Zaawansowana weryfikacja tożsamości

Najbardziej przełomową zmianą, ogłoszoną 13 maja 2025 roku, jest umożliwienie bankom, spółdzielczym kasom oszczędnościowo-kredytowym (SKOK-om) oraz innym podmiotom sektora prywatnego dostępu do zdjęć przechowywanych w Rejestrze Dowodów Osobistych. Pracownicy banków będą mogli porównywać zdjęcie z dowodu z osobą okazującą dokument, co znacząco zwiększy dokładność weryfikacji tożsamości. Ma to na celu ograniczenie wyłudzeń, takich jak zakładanie kont na skradzione dane czy nieautoryzowane zaciąganie kredytów.

Ścisłe regulacje dostępu

Dostęp do zdjęć będzie ściśle kontrolowany. Minister Cyfryzacji będzie odpowiedzialny za przyznawanie i cofanie uprawnień do korzystania z rejestru. Proces ten ma być zgodny z przepisami Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO), aby zapewnić ochronę prywatności obywateli. Firmy uzyskujące dostęp będą musiały stosować rygorystyczne procedury bezpieczeństwa danych, a naruszenia mogą skutkować surowymi karami.

Znaczenie dla sektora finansowego

Zmiana ta jest odpowiedzią na apele sektora finansowego, który od lat zmaga się z problemem oszustw tożsamościowych. Według szacunków, wyłudzenia kredytów w Polsce generują straty rzędu setek milionów złotych rocznie. Możliwość weryfikacji zdjęć z rejestru ma zwiększyć zaufanie do transakcji finansowych i ograniczyć ryzyko.

Zniesienie obowiązku informowania instytucji o wymianie dowodu

Automatyzacja procesów

Dotychczas obywatele byli zobowiązani do osobistego informowania banków i SKOK-ów o wymianie dowodu osobistego, co wiązało się z czasochłonnymi wizytami w placówkach. Nowe przepisy, przyjęte w maju 2025 roku, znoszą ten obowiązek. Instytucje finansowe będą mogły samodzielnie zweryfikować autentyczność i aktualność dowodu poprzez dostęp do Rejestru Dowodów Osobistych. Proces ten będzie w pełni zautomatyzowany, co pozwoli zaoszczędzić czas zarówno obywatelom, jak i pracownikom banków.

Wygoda dla obywateli

Premier Donald Tusk, ogłaszając zmiany, podkreślił, że zniesienie obowiązku informowania banków o wymianie dowodu „uwolni miliony Polaków od biegania po placówkach”. Zmiana ta jest szczególnie istotna dla osób, które posiadają konta w wielu bankach lub regularnie wymieniają dokumenty z powodu zmiany danych osobowych, np. nazwiska.

Wdrożenie techniczne

Automatyzacja wymaga integracji systemów bankowych z Rejestrem Dowodów Osobistych. Ministerstwo Cyfryzacji zapowiedziało, że proces ten zostanie przeprowadzony w sposób płynny, a banki otrzymają odpowiednie wsparcie techniczne i szkolenia dla pracowników.

Rozszerzenie funkcjonalności aplikacji mObywatel

Rejestracja podróży zagranicznych

Ustawa o aplikacji mObywatel, znowelizowana w maju 2025 roku, wprowadza nowe usługi wspierające cyfryzację procesów związanych z dowodami osobistymi. Jedną z kluczowych funkcjonalności jest możliwość rejestracji podróży zagranicznych bezpośrednio w aplikacji. Obywatele będą mogli zgłaszać planowane wyjazdy, co ułatwi służbom konsularnym reagowanie w sytuacjach kryzysowych, takich jak zaginięcie czy utrata dokumentów za granicą.

Zastrzeganie dokumentów

Aplikacja mObywatel zostanie wyposażona w funkcję umożliwiającą szybkie zastrzeganie dowodów osobistych i paszportów w przypadku ich utraty lub kradzieży. Proces ten będzie intuicyjny i dostępny online, co pozwoli zminimalizować ryzyko nadużyć tożsamości. Zastrzeżenie dokumentu automatycznie unieważni go w Rejestrze Dowodów Osobistych.

Powiadomienia o ważności dokumentów

Nowe przepisy wspierają integrację powiadomień o statusie dowodu osobistego w aplikacji mObywatel. Użytkownicy otrzymają przypomnienia o zbliżającym się terminie ważności dokumentu lub konieczności jego wymiany, co ma zapobiegać sytuacjom, w których obywatele posługują się nieważnymi dowodami.

Kontynuacja cyfryzacji procedur wydawania dowodów

Elektroniczne wnioski dla dzieci

Zmiany z maja 2025 roku wzmacniają istniejące rozwiązania cyfrowe. W przypadku dzieci poniżej 12. roku życia, które nie muszą dostarczać odcisków palców, wniosek o dowód osobisty można złożyć w pełni online za pośrednictwem platformy ePUAP, używając profilu zaufanego lub kwalifikowanego podpisu elektronicznego. Proces ten jest szczególnie wygodny dla rodziców, którzy mogą załatwić formalności bez wizyty w urzędzie.

Podpis elektroniczny w urzędach

W urzędach gmin kontynuowane jest stosowanie urządzeń typu signature pad, które umożliwiają składanie odręcznego podpisu w formie cyfrowej. Rozwiązanie to, wprowadzone w 2024 roku, eliminuje konieczność wypełniania papierowych formularzy i przyspiesza proces składania wniosków.

Ograniczenia dla osób powyżej 12 lat

Osoby powyżej 12. roku życia nadal muszą osobiście stawić się w urzędzie w celu pobrania odcisków palców i złożenia podpisu, co wynika z unijnych wymogów bezpieczeństwa. Nowe przepisy nie wprowadzają w tym zakresie zmian, co może być postrzegane jako bariera w pełnej cyfryzacji.

Bezpieczeństwo i dane biometryczne

E-dowody jako standard

Wszystkie dowody osobiste wydawane od 4 marca 2019 roku to e-dowody wyposażone w warstwę elektroniczną. Zawierają one chip RFID z danymi biometrycznymi, takimi jak odciski palców (dla osób powyżej 12. roku życia) oraz podpis właściciela. Nowe przepisy z maja 2025 roku nie zmieniają tego standardu, ale wzmacniają procedury weryfikacji dokumentów, szczególnie w sektorze prywatnym.

Przechowywanie odcisków palców

Odciski palców są przechowywane w Rejestrze Dowodów Osobistych wyłącznie do momentu wydania dowodu, maksymalnie przez 90 dni. Po odbiorze dokumentu dane te są automatycznie usuwane, co minimalizuje ryzyko naruszeń prywatności. W przypadku nieodebrania dowodu odciski są kasowane po upływie ważności wniosku.

Zaawansowane zabezpieczenia

E-dowody zawierają szereg zabezpieczeń, takich jak hologramy, mikrodruk oraz chip z szyfrowanymi danymi. Są one zgodne z międzynarodowymi standardami Organizacji Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO), co ułatwia ich akceptację za granicą, np. podczas podróży.

Procedura unieważniania dowodów

Automatyczne unieważnianie

Nowe przepisy kontynuują procedurę automatycznego unieważniania dowodów w Rejestrze Dowodów Osobistych. Dotyczy to dokumentów uszkodzonych, utraconych lub zmienionych w wyniku aktualizacji danych osobowych, np. nazwiska. W przypadku zmiany danych w rejestrze PESEL dowód jest unieważniany po 120 dniach, co zapewnia spójność danych.

Zgłaszanie utraty lub uszkodzenia

Obywatele mogą zgłosić utratę lub uszkodzenie dowodu w dowolnym urzędzie gminy lub konsulacie (dla osób za granicą). Nowe funkcjonalności aplikacji mObywatel umożliwiają również zgłoszenie takiego zdarzenia online, co przyspiesza proces unieważnienia.

Okres ważności i wymiana dowodów w 2025 roku

Standardowy okres ważności

Dowody osobiste wydawane osobom powyżej 12. roku życia są ważne przez 10 lat. Dla dzieci poniżej 12. roku życia okres ważności wynosi 5 lat, ponieważ dokumenty te nie zawierają danych biometrycznych.

Wyjątki dla osób z ograniczeniami

W przypadku chwilowej niemożności pobrania odcisków palców (np. z powodu urazu) dowód dla osób powyżej 12 lat jest ważny przez 12 miesięcy. Przy trwałej przeszkodzie, takiej jak niepełnosprawność, okres ważności wynosi 10 lat.

Wymiana dowodów w 2025 roku

W 2025 roku wymiana dowodu osobistego dotyczy przede wszystkim osób, których dokumenty straciły ważność, np. dowody wydane w 2015 roku (10-letni okres ważności). Zaleca się złożenie wniosku co najmniej 30 dni przed upływem ważności, aby uniknąć przerw w posiadaniu ważnego dokumentu. Nie ma obowiązku wymiany ważnych dowodów na nowe – dotychczasowe dokumenty zachowują ważność do końca okresu ważności.

Wyzwania i kontrowersje związane z nowymi przepisami

Ochrona danych osobowych

Umożliwienie bankom i firmom prywatnym dostępu do zdjęć z Rejestru Dowodów Osobistych budzi obawy o prywatność. Choć Ministerstwo Cyfryzacji zapewnia, że dane będą chronione zgodnie z RODO, a dostęp regulowany, organizacje zajmujące się ochroną danych mogą podnosić kwestie potencjalnych naruszeń. Obywatele mogą obawiać się, że ich zdjęcia trafią w niepowołane ręce w przypadku błędów technicznych lub nadużyć.

Bariery w pełnej cyfryzacji

Mimo postępów w cyfryzacji, osoby powyżej 12. roku życia nadal muszą osobiście stawić się w urzędzie w celu pobrania odcisków palców, co wynika z unijnych wymogów bezpieczeństwa. Ograniczenie to może być postrzegane jako niedogodność, szczególnie dla osób mieszkających w mniejszych miejscowościach lub za granicą.

Wdrożenie infrastruktury technicznej

Wdrożenie nowych procedur, takich jak dostęp banków do rejestru czy integracja z aplikacją mObywatel, wymaga zaawansowanej infrastruktury technicznej. Proces ten może napotkać trudności, takie jak opóźnienia w integracji systemów czy potrzeba przeszkolenia pracowników banków i urzędów. Ministerstwo Cyfryzacji zapowiedziało jednak, że dostarczy odpowiednie wsparcie techniczne.

Koszty dla sektora prywatnego

Banki i firmy prywatne, które uzyskają dostęp do Rejestru Dowodów Osobistych, będą musiały zainwestować w systemy zabezpieczeń i szkolenia dla pracowników. Choć zmiany mają przynieść długoterminowe korzyści w postaci mniejszej liczby oszustw, początkowe koszty wdrożenia mogą być wyzwaniem dla mniejszych instytucji.

Praktyczne informacje dla obywateli

Jak złożyć wniosek o dowód osobisty?

Online

Wniosek o dowód osobisty można złożyć elektronicznie przez platformę ePUAP, używając profilu zaufanego lub kwalifikowanego podpisu elektronicznego. Dotyczy to jednak wyłącznie dzieci poniżej 12. roku życia, ponieważ nie muszą one dostarczać odcisków palców. Proces ten jest w pełni zdalny i wymaga przesłania zdjęcia zgodnego z wymogami (np. w formacie cyfrowym).

Osobiście

Osoby powyżej 12. roku życia muszą złożyć wniosek osobiście w dowolnym urzędzie gminy. W trakcie wizyty pobierane są odciski palców oraz podpis na urządzeniu signature pad. Należy dostarczyć zdjęcie spełniające wymagania (35×45 mm, wykonane na wprost, na jasnym tle).

Za granicą

Polacy przebywający za granicą nie mogą złożyć wniosku o dowód osobisty w konsulatach. Muszą zrobić to po powrocie do Polski, co może być niedogodnością dla osób mieszkających poza krajem na stałe.

Wymagane dokumenty

• Zdjęcie zgodne z wymogami (może być cyfrowe w przypadku wniosku online).
• Dotychczasowy dowód osobisty (jeśli nie zgłoszono jego utraty) – w celu weryfikacji danych.
• W przypadku zmiany danych osobowych (np. nazwiska) – dokument potwierdzający zmianę, np. akt małżeństwa.

Czas oczekiwania i koszty

• Wydanie dowodu osobistego trwa maksymalnie 30 dni, choć w praktyce czas ten może być krótszy.
• Usługa jest całkowicie bezpłatna, zarówno dla nowych wniosków, jak i wymiany istniejących dokumentów.

Zgłaszanie utraty lub uszkodzenia dowodu

• Utratę lub uszkodzenie dowodu można zgłosić w dowolnym urzędzie gminy lub konsulacie (dla osób za granicą).
• Nowe funkcjonalności aplikacji mObywatel umożliwiają zgłoszenie takiego zdarzenia online, co automatycznie unieważnia dokument w Rejestrze Dowodów Osobistych.
• Po zgłoszeniu utraty należy złożyć wniosek o nowy dowód, aby zapewnić ciągłość posiadania ważnego dokumentu.

Ważność dowodu a podróże zagraniczne

Dowód osobisty jest ważnym dokumentem tożsamości w krajach Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz niektórych innych państwach (np. Szwajcaria). Nowe przepisy umożliwiają rejestrację podróży zagranicznych w aplikacji mObywatel, co zwiększa bezpieczeństwo i ułatwia kontakt z konsulatami w razie problemów.

Perspektywy na przyszłość

Dalsza cyfryzacja

Nowe przepisy z maja 2025 roku są krokiem w kierunku pełnej cyfryzacji procedur związanych z dowodami osobistymi. W przyszłości można oczekiwać dalszego rozwoju aplikacji mObywatel, która może stać się jedynym narzędziem do zarządzania wszystkimi dokumentami tożsamości, w tym paszportami czy prawami jazdy.

Rozszerzenie dostępu do rejestru

Choć obecnie dostęp do zdjęć z Rejestru Dowodów Osobistych dotyczy głównie sektora finansowego, w kolejnych latach podobne uprawnienia mogą zostać przyznane innym branżom, np. telekomunikacyjnej czy ubezpieczeniowej. Będzie to jednak wymagało dalszych konsultacji w zakresie ochrony danych.

Wyzwania technologiczne

Dalsze wdrażanie nowych technologii, takich jak zaawansowane systemy biometryczne czy blockchain do zabezpieczania danych, może być kolejnym etapem rozwoju dowodów osobistych. Polska, jako jeden z liderów cyfryzacji w Europie, ma szansę wyznaczać standardy w tym obszarze.

Podsumowanie

Nowe przepisy dotyczące dowodów osobistych, przyjęte w maju 2025 roku, wprowadzają istotne zmiany, które mają ułatwić życie obywatelom, zwiększyć bezpieczeństwo weryfikacji tożsamości i wspierać cyfryzację usług publicznych. Kluczowe nowości to umożliwienie bankom dostępu do zdjęć z Rejestru Dowodów Osobistych, zniesienie obowiązku informowania instytucji finansowych o wymianie dowodu oraz rozszerzenie funkcjonalności aplikacji mObywatel. Choć zmiany te niosą wiele korzyści, budzą również pytania o ochronę prywatności i wymagają dalszych inwestycji w infrastrukturę techniczną. Obywatele powinni monitorować ważność swoich dokumentów i korzystać z nowych możliwości cyfrowych, aby w pełni wykorzystać potencjał wprowadzonych regulacji.